In een wereld die schreeuwt om actie, snelheid en resultaat, nodigt het taoïsme uit tot iets radicaals: vertragen. Vertrouwen. Terugkeren naar de stroom van het leven zelf.
In mijn boek ‘De leider als baken’ laat ik je zien hoe leiders een veilige bedding kunnen creëren voor anderen. Een plek waar mensen kunnen groeien, leren en falen zonder angst. Waar leiders niet vanuit macht, maar vanuit menselijkheid opereren. Het blijkt voorwaardelijk voor psychologische veilige, bruisende en succesvolle organisaties.
Dat beeld van de leider die anderen tot baken is – stabiel, aanwezig, richtinggevend maar ook begrenzend – sluit naadloos aan bij de eeuwenoude taoïstische levenshouding. In deze serie blogs verkennen we hoe jij als leider kunt leunen op de Tao, en hoe je daarmee het fundament legt voor psychologische veiligheid, helderheid en vertrouwen. En voor rust in jezelf.
Noot: Leiderschap gaat over de relatie van jou met anderen en over de relatie met jezelf. Het gaat niet over de inhoud van je bedrijfsvoering of werk.
🌀 Terug naar de oorsprong: wat is de Tao?
De Tao (uitgesproken als ‘dao’) betekent letterlijk ‘de Weg’. Het is geen religie of systeem, maar een filosofie die uitgaat van de natuurlijke orde der dingen. Het Taoïsme ziet de mens als onderdeel van het grote geheel, niet erboven verheven, maar als levend wezen, zoals er vele soorten zijn.
In de taoïstische levensfilosofie worden veel metaforen gebruikt en wordt de natuur als uitgangspunt genomen. De natuur die met zijn ritmes, eenvoud en intelligentie de bron is, maar waar we als denkende mens zo ver van af lijken te staan. En waar we tegelijkertijd ook zo massaal naar verlangen.
Volgens Lao Tse – de Chinese wijsgeer die het meest bekende taoïstische geschrift, de Tao Te Tjing, schreef – is het leven een stromende rivier. Als mens ben je onderdeel van die stroom. Je taak is niet om hem te controleren, maar om ermee mee te bewegen.
In leiderschap betekent dat: niet alles willen sturen, maar juist ruimte scheppen waarin anderen hun eigen pad kunnen vinden. Vertrouwen in plaats van beheersen. Ontvangen in plaats van duwen. Dát is leiderschap volgens de Tao.
Het taoïsme zit vol paradoxen. En die zie ik in het leiderschap van vandaag ook terug. In mijn boek benoem ik er vier:
- Je anker verzwaar je door jezelf lichter te maken
- Hoe meer jij mensen ziet, hoe zichtbaarder jij wordt
- Wil je meer veiligheid, neem meer risico
- Hoe meer jij loslaat, hoe meer je organisatie vastpakt
In deze blogserie zul je zien dat die paradoxen je uitnodigen om te reflecteren op je eigen leiderschap en dat ze je helpen richting te geven aan je (professionele) leven.
We zullen zien dat je leiderschap effectiever wordt, naarmate jij je meer kunt overgeven aan de stroom in plaats van er controle over uit te willen oefenen.
In het taoïsme is het begrip ‘wu wei’ een belangrijk concept. Het betekent letterlijk ‘niet handelen’. Het roept niet op tot apathisch nietsdoen, maar het roept uit om te handelen in het hier-en-nu vanuit noodzaak.
Dat klinkt wellicht vaag, maar dat is het allerminst. Als je het voorbeeld neemt van een ouder die een kind leert fietsen, dat zijn er in het hoofd van de ouder allerlei redenen om het uit te stellen of bang en voorzichtig te zijn: omdat de ouder zelf slechte ervaringen heeft met zijn eigen eerste fietservaringen, omdat de ouder niet wil dat het kind valt en zich bezeert, omdat het kind het verkeer mogelijk niet goed inschat, enzovoorts. Allemaal dingen die in het hoofd van de ouder gebeuren en die niets te maken hebben met wat er zich daadwerkelijk in het hier-en-nu afspeelt.
Door het kind op de fiets te helpen en het risico te laten nemen, leert het. Door zich bewust te zijn van wat het kind doet en hoe het reageert, valt en weer opstaat en door alleen in te grijpen als het echt gevaarlijk wordt, ontstaat ‘wu wei’. Het vraagt om je ongemak, je oordeel en je angsten te verduren en niet in te grijpen. Het kind niet ongevraagd helpen of redden maar wel mentaal aanwezig en beschikbaar zijn.
Leiders in organisaties wordt niets anders gevraagd: niet ingrijpen als basishouding.
🧭 Het baken versus de kapitein
In De Leider als Baken stel ik dat leiders geen kapiteins hoeven te zijn die voortdurend aan het roer staan. Integendeel: de kracht van een leider zit juist in zijn of haar vermogen om een vast baken te zijn. Iemand die anderen helpt koers te houden, maar niet telkens zelf bijstuurt. Iemand die rust brengt in plaats van onrust.
Precies dat is het idee van wu wei – letterlijk: ‘niet-doen’ of ‘moeiteloos handelen’. Wu wei betekent niet dat je passief bent, maar dat je handelt vanuit afstemming. Je doet wat nodig is, op het juiste moment – niet meer en niet minder.
Een leider die dit beheerst, straalt kalmte uit. Maakt ruimte voor anderen. En grijpt alleen in wanneer de natuurlijke stroom uit balans raakt.
Hier en nu
De wijze leider weet wat er in de groep gebeurt, omdat zijn geest op het hier en u is gericht. Dit is veel zinvoller dan allerlei theorieën te bedenken of de gegeven situatie met behulp van gecompliceerde analyses te benaderen. Stilte, helderheid en bewustzijn werken veel directer dan werlke excursie naar de uithoeken van je geest dan ook. Zulke excursies, hoe stimulerend ze ook mogen zijn, leiden de aandacht van zowel de leider als de groepsleden af van wat er daadwerkelijk gebeurt.
Door aanwezig te zijn en bewust te blijven van hetgeen er gebeurt, kan de leider door weinig te doen toch veel bereiken.
(uit ‘de Tao van leiderschap’ – John Heider)
⚓️ Psychologische veiligheid begint vanbinnen
Psychologische veiligheid begint bij de leider zelf. Als jij niet veilig bent in jezelf, kun je ook geen veilige omgeving creëren voor anderen.
Het taoïsme leert precies dat: leiderschap begint vanbinnen. Niet bij vaardigheden of tools, maar bij je innerlijke staat van zijn. Stilte. Aanwezigheid. Zelfkennis.
Wanneer je als leider regelmatig stilstaat bij je intenties, bij wat er in jou beweegt, ontwikkel je iets zeldzaams: innerlijke rust. Die rust is besmettelijk. Ze straalt uit op je team, je organisatie, je omgeving.
Een leider die ‘vanuit Tao’ leeft, brengt als vanzelf veiligheid. Niet door trucjes, maar door zijn of haar manier van zijn. Door meer te zijn dan te doen.
Volgende week:
In de volgende blog ga ik in op ‘5 taoïstische principes voor natuurlijk leiderschap’.
Heb je vragen, opmerkingen, ben je nieuwsgierig naar het boek of wil je verkennen hoe jouw leiderschap kan groeien?
