‘Ik bedoelde het niet verkeerd!’ …en andere belemmerende overtuigingen

Ben jij je altijd bewust van het effect dat je op anderen hebt? Veel leiders blijken zich vaak onvoldoende bewust hoe ze door de ander gezien worden en welke afstand macht kan scheppen. Veel (vooral mannelijke) leiders zijn zich vaak niet bewust hoe onbewuste patronen hen in de weg kunnen zitten bij het maken van (ongepaste) grappen, bij het voorbeeld dat ze geven met hun gedrag en bij het geven van feedback.

‘Ik bedoelde het niet verkeerd’ is wellicht waar, maar het ontslaat je niet van de verantwoordelijkheid voor wat je bij een ander kunt aanrichten.

Ik heb zelf ook vaak ‘ik bedoel het toch goed’ gezegd, en ik voelde vaak dat er dan ook iets niet klopte. Intussen weet ik dat mijn intenties niet maatgevend zijn, maar het effect dat ik op de ander heb. Ook als  het lastig is om dat te horen, helpt het me om daar naar te luisteren en dan ‘dankjewel’ te kunnen zeggen in plaats van me te verdedigen of ‘ja maar’ in stelling te brengen.

Welke deur staat werkelijk open?

Toegankelijkheid van een leider is een voorwaarde voor de psychologische veiligheid in een organisatie. Zeggen dat je deur altijd open staat is simpelweg niet genoeg.

Ik herinner mij een van mijn eerste leiders, de directeur van het bedrijf waar ik toen werkte, die mij (ik was tekenaar en jongste bediende) regelmatig opzocht om te checken hoe het ging. Soms zelfs als ik in de kelder urenlang tekeningen aan het afdrukken was met zo’n (toen modern) lichtdrukapparaat. Of als ik moest overwerken om boekjes af te maken die naar een klant moesten, dan bleef deze directeur ook rustig langer, stroopte de mouwen op en hielp mij met kopieer- en inbindwerk. Zijn drempel stapte ik zonder probleem over – zelfs als zijn deur niet open stond en ik iets belangrijks te melden had.

Hoe anders was zijn opvolger en wat leverde mij dat een stress op. Zijn kantoor binnen stappen voelde als heiligschennis. Zijn – vast en zeker goedbedoelde – vermaningen raakten aan mijn eigen angst voor autoriteit, waardoor ik ook meer fouten maakte dan nodig. Deze leider liet zich nooit zien, behalve als er iets mis was in zijn ogen. En dan kromp ik ineen als hij binnenstormde, want dan was er vast iets niet goed. Belangstelling voor wat ik deed of hoe het met mij ging, toonde hij niet. Voor de overige collega’s overigens ook niet. Iedereen keerde zich van hem af. Deze leider had geen benul wat hij met al zijn goede intenties bij ons aanrichtte.

Misschien herken je het zelf ook nog hoe het voelde op de drempel van het kantoor van leidinggevenden. Hoe je aan je lijf voelde of je je welkom voelde of niet. Hoe je spanning ervoer, of juist niet, als je iets moest vragen of ergens verslag over moest uitbrengen. Wellicht leerde je net zoals ik al vroeg dat ‘mijn deur staat altijd open’ niet betekende dat je daar dan ook graag naar binnen ging.

Als er iets is hoor ik het wel…

Vertrouwen geven aan je medewerkers is iets anders dan zeggen ‘als er iets is dan hoor ik het wel’. Ik ontmoette in mijn leven vele leiders, zag honderden bedrijven vanbinnen en stelde nagenoeg elke keer vast dat er een ‘gat’ was tussen leiding en organisatie. En hoeveel van die (voornamelijk mannelijke) leiders mij niet vertelden dat ze ‘heel empathisch’ waren. Dat ze mensen ‘vertrouwen gaven’. Bij navraag in de organisatie bleek dan vaak dat ze zich niet op de werkvloer vertoonden. Tegenover mij vroegen die leiders zich vervolgens af ‘waarom hun medewerkers hen niet begrepen’.

Het is een schromelijke onderschatting van je rol van leider als je denkt dat je mensen ‘het wel zonder je kunnen’ of ‘zich wel melden als er wat loos is’. De mensen in je organisatie hebben een baken nodig om op te koersen. Een leider die zichtbaar is en die geïnteresseerd is in zijn mensen en in wat ze doen, die met ze in gesprek gaat, die ze wil kennen als mens en als professional, nodigt uit en is een baken. Zeker als die leider zich consistent uitspreekt over de gewenste normen en waarden in de organisatie.

Of je het nu leuk vindt of niet, de mensen aan wie je leiding geeft beschouwen je (vaak onbewust) als een representant van de vaderfiguur. De behoefte om door een vader gezien te worden, serieus genomen te worden en erkend te worden schuilt in ons allemaal en als jij die vaderrol in de organisatie niet serieus neemt, gaat dat ten koste van de geloofwaardigheid van je leiderschap.

Voorbij je eigen patronen

Maar om een toegankelijke leider te zijn, moet je voorbij je eigen patronen van schaamte, twijfel en ongemak. Dan helpt het om je eigen gedrag te leren begrijpen in het licht van je eigen achtergrond en onbewuste boodschappen die ook jij vanuit je jeugd met je meedraagt.

(Onbewuste) boodschappen over hiërarchie en macht, over risico, conflict, begrenzing, over liefde, verbinding, relaties en verhoudingen tussen de seksen. Ze bepalen hoe je in het hier-en-nu reageert, vooral in situaties die stressvol zijn. Bij persoonlijke of zakelijke tegenslag, kritiek, maatschappelijke ontwikkelingen, onzekerheid.

Het vraagt begrip van je eigen psyche en begrip voor de psyche van de mensen met wie je werkt. Het vraagt om je te verdiepen in jezelf en jezelf beter te leren kennen. Leer feedback vragen op je ‘person effect’, om te toetsen of jouw ‘goede intenties’ ook door de ander positief beleefd worden.

Het gaat erom de ander niet bij voorbaat te diskwalificeren, af te wijzen of in de verdediging te schieten als hij of zij met emoties, signalen of boodschappen bij je komt die ongemakkelijk voor je zijn.

Toegankelijkheid

In de ontmoeting tussen jou en de ander, ontstaat of verdwijnt vertrouwen. Vooral als er iets tegenzit of als het spannend of stressvol is. Kijk maar naar jezelf, hoe was het voor jou om je vader(figuur) iets vervelends of verdrietigs of spannends of schaamtevols te moeten vertellen? Wat gebeurde er met jou als hij je niet serieus nam, het wegwuifde, emotioneel ‘vertrok’? En wat gebeurde er als hij je wel serieus nam, als hij niet ‘vertrok’ en ondanks zijn eigen ongemak wellicht, emotioneel bij je bleef?

Voor leiders van mannen en vrouwen is het niet anders dan voor ouders. Je rol geeft je macht die je zorgvuldig moet inzetten. Zeker als je wilt dat mensen je volgen omdat ze je vertrouwen en je als baken zien.

Mijn ervaringen met leiders die niet toegankelijk waren, maakten van mij een leider die vaak op de werkvloer te vinden was. Die naar zijn mensen toe ging en die zijn pappenheimers wilde kennen. Ik realiseerde me dat ik tijd moest steken in de relaties en dat ik eerst vertrouwen moest geven voordat ik het zou terugkrijgen.

Natuurlijk voelde ik wel eens dat ik daar geen tijd voor had. En toch deed ik het, elke week een paar keer de organisatie in. Zichtbaar zijn, benaderbaar, nieuwsgierig, belangstellend. Ik plande het zelfs bewust in: rondlooptijd.

Niet iedereen zag me even graag komen. Ik weet dat er ook mensen waren die me ‘lastig’ vonden omdat ik bijvoorbeeld strikt was op veiligheidsmaatregelen. Juist als ik het zelf spannend vond zocht ik deze mensen op. Tegen mijn eigen neiging in, om om hen heen te lopen. Het heeft tot veel mooie en soms pijnlijke gesprekken geleid en het wierp soms licht op oude pijn die niets met mij, maar met mijn voorgangers te maken had. Pijn die de medewerker emotioneel nog steeds gegijzeld hield in boosheid en wrok. Het heeft me veel geleerd over hoe belangrijk toegankelijkheid van een leider is.

Je deur kan dan wel open staan, maar juist als mensen iets pijnlijks te vertellen hebben stappen ze niet zomaar naar binnen. Jouw leiderschap bepaalt of ze zich uitgenodigd voelen de stap over de drempel te zetten.

Tips voor toegankelijk leiderschap:

• stap op mensen af en wacht niet tot zij komen;
• vraag hoe het met ze gaat of wat ze bezig houdt en luister – ook als het ongemakkelijk voelt;
• vraag wat ze drijft, wat ze motiveert, wat ze blij maakt;
• vraag wat ze van jou nodig hebben om hun werk met plezier te doen;
• luister en neem net iets meer tijd voor de ander dan je geneigd bent te doen;
• bedank ze voor hun tijd en hun antwoorden;
• volg het gesprek op als je beloofd hebt iets te doen en kom erop terug!

Je zult zien dat elke minuut die je op deze wijze investeert in je medewerkers zich dubbel en dwars terug betaalt.

Wil je meer weten over hoe je als leider een baken voor je organisatie kunt zijn?
Wil je je regelmatig hierover laten inspireren? Abonneer je dan op mijn Inspiratieberichten.