Zowel mannen als vrouwen kennen perfectionisme als een kwelgeest die je leven volledig kan beheersen. Een kwelgeest die op allerlei momenten en in allerlei gedaanten de kop op kan steken. Met verstrekkende gevolgen. Deze blog besteedt aandacht aan een aantal aspecten van het ontstaan en de behandeling van perfectionisme.
Stoppen met excelleren?
Verwar overigens perfectionisme zoals ik het hier bespreek niet met het streven naar iets goeds of iets moois. Het streven naar excellentie, vanuit een zuiver persoonlijke drive of vanuit een organisatie die haar klantverwachtingen wil overtreffen, is niet hetzelfde als het perfectionisme dat ik bedoel. Excellentie is veelal zichtbaar en wordt gedreven door passie en (persoonlijke) roeping. Perfectionisme dat tot een kwelgeest wordt is voor de buitenwereld onzichtbaar en wordt gedreven door heel andere krachten.
Perfecte misdaad
De perfecte misdaad is een misdaad die nooit ontdekt wordt. Perfectionisme is als een misdadiger die zichzelf niet wil laten ontdekken. De basis van perfectionisme ligt in de vroegste kinderjaren (0-5 jaar). De kiem voor perfectionisme wordt gelegd door (veelal) impliciete ouderboodschappen en in veel gevallen ook door traumatische ervaringen. De emotionele beleving van het kind waarin vooral de boodschap ‘ik ben niet goed genoeg’ verankerd ligt, wordt daarna (in de leeftijd van 6-12 jaar) ofwel bevestigd of afgezwakt. Het verraderlijke is dat dit patroon zich zo subtiel nestelt en het gedrag van het kind (en later de adolescent) zich ernaar voegt, zodat het lijkt of alles klopt. En iedereen vervolgens denkt: zo is hij nou eenmaal en zo reageert hij altijd. Het giftige effect van perfectionisme wordt voor de buitenwereld vaak pas (te) laat zichtbaar.
Vrouwen en perfectionisme
Een van de vele voorbeelden over hoe perfectionisme zich bij vrouwen kan ontwikkelen ligt besloten in de moeder-dochter relatie van een van mijn vrouwelijke cliënten. Ze was na haar huwelijk blijven werken in de zorg en had daar een leidinggevende positie. Haar moeder had haar aangemoedigd om ook als vrouw haar plek in de wereld en in de arbeid in te nemen. Zij had het niet gemogen van haar ouders en nu (1980) kon haar dochter de vruchten van de emancipatie plukken. Maar mijn cliënte had een andere boodschap van haar moeder ook goed in haar oren geknoopt: ‘Zorg dat je gezin niets tekortkomt aan zorg en liefde’. Toen er eenmaal kinderen waren werd het steeds lastiger om beide rollen goed te vervullen en ze vond het lastig dit met haar man te bespreken. Ze schaamde zich en had het gevoel te falen. Met als gevolg dat ze nog harder haar best ging doen. Tot ze depressieve klachten kreeg en haar relatie stukliep.
Mannen en perfectionisme
Veel mannen volgen het voorbeeld en de impliciete boodschappen van hun vader en verbergen hun kwetsbaarheid en emoties achter hun werk, sport en ander verslavend gedrag. Velen voelen wel dat er iets niet klopt, maar uiten hun gevoel niet goed genoeg te zijn in (verbale) agressie of in emotionele afwezigheid.
Zo ook een mannelijke cliënt wiens vader zijn zoon dacht te motiveren door zijn eigen succes als voorbeeld te stellen. Daarmee creëerde hij ongewild en onbewust een lat waar zijn zoon voor zijn gevoel nooit overheen zou kunnen springen. Toen hij in zijn pubertijd niet de prestaties leverde die zijn vader hoopte, keerde zijn vader zich van hem af. Hij ging nog harder zijn best doen en ging aan zichzelf twijfelen. In zijn werk, maar ook in zijn relatie. Hij trok zich emotioneel steeds verder terug en zocht vertier buiten zijn relatie, omdat hij daar wel voor vol werd aangezien en niet het gevoel had dat hij ‘de liefde moest verdienen’. Het kostte hem steeds meer moeite zich te verbinden met zijn gezin en zijn familie, voelde agressie tegenover zijn vader en werd verslaafd aan het verdoven van zijn pijn.
Slecht nieuws en goed nieuws
Perfectionisme kent vele gezichten en de route naar problematisch perfectionisme is heel divers. Het slechte nieuws is dat er geen pilletje tegen bestaat. Of perfectionisme zich nu ontpopt tot depressie of tot burn-out, er zijn geen medicijnen die de oorzaak wegnemen. Het goede nieuws is dat je geen medicijn nodig hebt om er van af te komen. Niet dat er een knopje is waarmee je het perfectionisme en het bijbehorende ongemak ‘uit’ zet. Laat staan dat het makkelijk is. Maar het is wel degelijk mogelijk: perfectionisme kan namelijk niet tegen openheid en onthulling. De grootste angst gaat over ‘ontdekt worden’ en dan afgewezen worden of ‘belachelijk’ of ‘niet goed’ gevonden worden.
De 5 tips om perfectionisme te tackelen
1. Zoek iemand die emotioneel veilig voor je is en die oordeelvrij naar je kan luisteren;
2. Vertel hem/haar dat je worstelt;
3. Vertel hem/haar waarmee je worstelt;
4. Vertel nog meer…
5. Blijf vertellen.
Inspiratieavond ‘Afrekenen met perfectionisme’
Denk je nu: ‘zo eenvoudig kan het toch niet zijn?’ Maar herken je wel bij jezelf of bij je partner of een vriend(in) aspecten van perfectionisme? Wees dan welkom op de inspiratieavond over perfectionisme op 24 februari 2021.
Ik ga dan uitgebreid in op de oorsprong van perfectionisme en hoe je ermee afrekent. In antwoord op de vraag: nee, zo eenvoudig is het niet, en ja in essentie is dit wel waar het over gaat. Vaak zitten er echter diverse ‘defensiemechanismen’ en ‘muren’ en ‘rookgordijnen’ rondom de werkelijke oorzaak. De bevrijding uit de gevangenis maakt het alleszins de moeite waard om die barrières te slechten en af te rekenen met perfectionisme.
Denk je nu: daar wil ik bij zijn? Schrijf je in!
24 februari 2021 – 19:00- 22:00 uur – Abdij Mariënkroon, Nieuwkuijk (Als de Corona-maatregelen een live ontmoeting niet toestaan, gaan we interactief en live maar online aan de slag!)
